Een rondje langs de velden: Voedselbos Lubosch Land
Samen met koplopers van binnen en buiten de landbouw zet Stichting Voedselbosbouw belangrijke stappen om een vruchtbare bodem te creëren voor de professionele voedselbosbouw in Nederland. Als onderdeel van het programma Duurzame Doorbraak Voedselbosbouw maakt zij zich sterk voor de missie om in vijf jaar minstens honderdvijftig hectare voedselbossen te realiseren op landbouwgronden. Wie zijn deze voedselbospioniers? In de rubriek ‘Een rondje langs de velden’ stellen wij hen aan jullie voor. In deze aflevering* is het woord aan Geert Jan Nieboer, initiatiefnemer van Voedselbos Lubosch Land in Zuid-Limburg. “We kunnen de belofte van voedselbossen alleen waarmaken door het ook écht te gaan doen.”
Voedselbospioniers Laura en Geertjan Nieboer
Op een steenworp afstand van het kerkdorpje Ransdaal, in het Limburgse heuvelland, ligt Lubosch Land. De naam verwijst naar de oude naam van de plek waar nu de boerderij van de familie Nieboer ligt. De familie heeft hier een melkveehouderij overgenomen om een duurzame agrarische onderneming op te zetten. Initiatiefnemer Geert Jan Nieboer (56) is van oorsprong een bedrijfseconoom met een jarenlange ervaring in de voedingsindustrie. Samen met zijn dochter Laura - afgestudeerd in Sustainability & Entrepreneurship en oprichter van de startup Innowastion - richtte hij Lubosch Land op. Deze naam is niet alleen een eerbetoon aan de locatie en haar historie, maar ook een ‘paraplu’ voor de verschillende activiteiten die zij hier willen ontwikkelen. Zoals de aanplant van Voedselbos Lubosch Land, die dit najaar van start gaat.
Speelsheid ruimt het veld voor ‘grasfalt’
Dit avontuur begon nog maar kortgeleden, in 2021, vertelt Geert Jan. Hij is geboren en getogen in de Randstad en studeerde Bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hierna werkte hij ruim drie decennia voor DSM en woonde en werkte hij in alle delen van de wereld. “Gaandeweg begon ik me steeds meer zorgen te maken over wat ik om me heen zag. Zo is er door de plastic vervuiling op de hele wereld geen schoon strand meer te vinden. Door de jaren heen ontstond in ons gezin de traditie om tijdens vakanties één dag te gaan schoonmaken”, zegt Geert Jan.
'Het voedselbos wordt aangeplant op heuvelachtig terrein met lössgrond en hoogteverschillen van tien tot vijftien meter'
Dit milieubewustzijn werd door de jaren heen alleen maar sterker. “Tijdens een vakantie in de Achterhoek schrok ik van de staat waarin de Nederlandse natuur zich bevond. Uit het landschap was alle speelsheid verdwenen. Dat is tekenend voor de industrialisering van het landschap in Nederland. We worden omringd door rechtlijnige ‘groene woestijnen’, met tot waar het oog reikt alleen maar ‘grasfalt’: een landschap waar kraak noch smaak aan zit”, zegt Geert Jan. “In de afgelopen jaren kregen we steeds meer moeite met de verspillende manier waarop we leven. Laura kwam tijdens haar studie op het spoor van de voedselverspilling en richtte Innowastion op, een startup die tot doel heeft voedselreststromen nieuwe waarde te geven.”
Laura Nieboer tijdens de boomplantdagen in februari 2022, toen de eerste vierduizend bomen werden geplant
Veelzijdig, veerkrachtig en robuust
Geert Jan en Laura gaan de uitdaging aan om in de lokale omgeving van Lubosch Land de biodiversiteit een stevige impuls te geven, goede lokale voeding te leveren en bij te dragen aan een breder natuurbewustzijn. Corona was een kantelpunt. Voor het eerst sinds 32 jaar kwam Geert Jan naar eigen zeggen letterlijk en figuurlijk ‘thuis’, omdat hij door de pandemie niet meer kon reizen. Hij besloot het roer om te gooien en nam na een lange loopbaan bij een multinational afscheid om zich te focussen op de transitie naar een duurzame landbouw en voedselvoorziening. “Door een oud-collega kwam ik in aanraking met voedselbossen. Hij vroeg of ik wilde meedenken over een project om een voedselbos van zo’n twintig hectare aan te planten in samenwerking met DSM, dat veel landbouwgrond in bezit heeft. Dat was het moment dat ik me ook in voedselbossen ging verdiepen.”
Na een bezoek aan Voedselbos Ketelbroek van Wouter van Eck begon het te kriebelen, maar toen hij ging kijken in het Leuker Voedselbos van Mark Venner in Baexem was Geert Jan ‘om’. “Terwijl in de omgeving het landschap sterk is verarmd, zag ik in dit jonge voedselbos van alles groeien. Daar werd ik erg blij van”, zegt hij. “Een voedselbos is een veelzijdig, veerkrachtig en robuust voedselsysteem dat op een effectieve manier gebruikmaakt van de fotosynthese. Je creëert veel meer organisch materiaal dan in de traditionele landbouw en dat zorgt voor een veel rijker bodemleven. Je hoeft geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen te gebruiken en kunt de natuur alle seizoenen door haar werk laten doen. Dat levert een grote diversiteit aan eetbare soorten op en een enorm breed smakenpalet.”
Van melkveehouderij tot voedselbos
Dat was het begin van een zoektocht naar een eigen perceel. “Uiteindelijk kon ik vlakbij Ransdaal een boerderij overnemen van een boer die ging stoppen. De boerderij was een gemengd bedrijf met koeien, fruitbomen en akkerbouw met later in de tijd specialisatie naar melkvee. De locatie is erg geschikt voor een voedselbos. Het is vruchtbare grond vlakbij een groot landbouwgebied, aan de rand van het plateau waar je het Geuldal ingaat.” Op het terrein, dat 6,5 hectare telt, wordt vijf hectare voedselbos aangeplant. “Samen met Stichting Voedselbosbouw en landschapsontwerper Erik Rietjens hebben we in juli de aanzet gegeven voor een ontwerpplan met de soorten die we willen aanplanten. Ook voor de stichting is het een bijzonder project, omdat het voedselbos wordt aangeplant op heuvelachtig terrein met lössgrond en hoogteverschillen van tien tot vijftien meter. In het ontwerp wordt rekening gehouden met de contouren van dit typisch Limburgse landschap”, vertelt Geert Jan. “We gaan zo’n tweehonderd eetbare soorten planten die zo worden geordend dat we straks goed kunnen oogsten.”
Het perceel waar Voedselbos Lubosch Land wordt aangeplant
Ook wordt één hectare van de grond gebruikt voor biologische teelt van éénjarige en meerjarige gewassen, zoals groenten, kleinfruit, kruiden en bloemen. De koeienstal wordt omgebouwd tot een locatie waar verkoop en verwerking van producten centraal staan. “In de oude stal is straks de boerderijwinkel te vinden, waar de geoogste noten, vruchten, groenten en specerijen worden verkocht. Daarnaast zullen hier producten uit de streek te vinden zijn”, vertelt Geert Jan. Achterin de stal komt een productieruimte, waar de oogst uit het voedselbos door het bedrijfje van Laura en andere partners wordt verwerkt tot lokale producten. De oogst van het voedselbos wordt zo veel mogelijk lokaal direct verkocht of verwerkt tot langer houdbare streekproducten. Geert Jan: “We gaan eerst streekproducten verkopen, waarna geleidelijk eigen producten aan het assortiment worden toegevoegd. Zo proberen we een levensvatbaar verdienmodel te ontwikkelen, waarin óók veel aandacht is voor educatie en recreatie, bijvoorbeeld door het aanbieden van stageplekken, excursies en educatieve bijeenkomsten. Dit doen we om de verbinding tussen mens en natuur te helpen herstellen en de bewustwording over het belang van duurzaam en gezond voedsel te stimuleren.”
Nieuwkomers in een kleine boerengemeenschap
De familie Nieboer is een nieuwkomer in een kleine boerengemeenschap. “We zijn dit avontuur als relatieve buitenstaanders aangegaan en dat is een grote stap. Ik liep laatst met een oudere melkveehouder een rondje over het land. Hij is weliswaar nieuwsgierig naar wat we doen, maar ook sceptisch. Het ís ook moeilijk voor te stellen dat zonder menselijk ingrijpen een productief voedselbos kan groeien, waaruit je zonder inzet van grote machines kunt oogsten. En laten we eerlijk zijn, deze belofte moeten we ook gaan waarmaken. Maar je kunt dit alleen zichtbaar maken door het ook écht te doen.”
*Dit artikel verscheen in oktober 2021 in de nieuwsbrief van Stichting Voedselbosbouw